„Intercyza” w rodzinie marynarskiej?
„Intercyza” w rodzinie marynarskiej?
Czym jest intercyza?
„Intercyza” to określenie potoczne niewystępujące w przepisach polskiego prawa. Naturalnie kojarzy się z umową zawieraną przez przyszłych małżonków przed ślubem dla zabezpieczenia zgromadzonego dotychczas przez nich majątku. Kolokwialne rozumienie pojęcia „intercyza” nie ma jednak wiele wspólnego z faktycznie przyjętymi rozwiązaniami w polskim prawie rodzinnym. Kodeks rodzinny i opiekuńczy posługuje się określeniem „umownego ustroju majątkowego”, wprowadzanego poprzez zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej. Celem zawarcia takiej umowy może być nie tylko ograniczenie lub wyłączenie ustawowego ustroju majątkowego, tj. wspólności małżeńskiej, ale również jej rozszerzenie, a także wprowadzenie rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.
Umowę majątkową małżeńską można zawrzeć zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i po ślubie. Zawsze musi być ona zawarte w formie aktu notarialnego. Celowość zawarcie takiej umowy warto rozważyć jeszcze przed wstąpieniem w związek małżeński – umowa zawarta przed ślubem w wielu przypadkach może okazać się znacząco tańsza.
Małżonkowie (lub przyszli małżonkowie) rozważają wprowadzenie rozdzielności majątkowej z wielu pobudek, ale zanim taka decyzja zostanie podjęta należy dogłębnie rozważyć korzyści i wady takiego rozwiązania.
Kiedy warto ustanowić rozdzielność majątkową?
Można wyróżnić kilka sytuacji, w których wprowadzenie rozdzielności majątkowej może przynieść rodzinie marynarskiej znaczące korzyści.
W pierwszej kolejności ustanowienie rozdzielności majątkowej może uchronić rodzinę przed długami jednego z małżonków. W przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej w ogóle nie istnieje majątek wspólny – każdy z małżonków posiada własny majątek odrębny, i właśnie tylko swoim majątkiem dany małżonek odpowiada za zaciągnięte zobowiązania. Należy jednak pamiętać, że małżonek zaciągając zobowiązanie musi poinformować kontrahenta o fakcie zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej i jej rodzaju.
Nie trudno wyobrazić sobie sytuację, w której marynarz, po zakończeniu kariery zawodowej lub jeszcze w jej trakcie, podejmuje dodatkową działalność zarobkową np. w formie ryzykownego biznesu. W wielu przypadkach takie biznesy są również prowadzone przez żony marynarzy. Ustanowienie rozdzielności majątkowej pomoże w takiej sytuacji zabezpieczyć interesy rodziny na wypadek pojawienia się znaczących długów wynikających m.in. z niepowodzeń biznesowych współmałżonka. Jeśli bowiem kontrahent małżonka będzie miał wiedzę o zawartej umowie majątkowej, nie będzie mógł dochodzić swoich należności z majątku drugiego małżonka.
Drugą okolicznością, przemawiającą za ustanowieniem rozdzielności majątkowej, w przypadku, gdy jeden z małżonków wykonuje zawód marynarza, jest możliwość uniknięcia odpowiedzialności drugiego małżonka za zobowiązania podatkowe. Należy pamiętać, że zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej podatnik odpowiada za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki swoim majątkiem odrębnym oraz majątkiem wspólnym swoim i współmałżonka. W przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej majątek wspólny w ogóle nie istnieje, a majątek odrębny drugiego z małżonków jest chroniony. Należy również pamiętać, że ustalenie z wyprzedzeniem sytuacji prawno-podatkowej marynarza pozwoli wyeliminować niespodziewane zobowiązania podatkowe i zmniejszyć ryzyko negatywnego wyniku potencjalnej kontroli skarbowej. Jeśli jednak ustalenie sytuacji podatkowej nie zostało jeszcze dokonane, lub z przyczyn faktycznych napotyka ono na trudności dowodowe, ustanowienie rozdzielności majątkowej może być przydatnym sposobem ochrony majątku drugiego małżonka przed ewentualnymi zobowiązaniami z tytułu nieoczekiwanych podatków.
Choć co do zasady przyszli małżonkowie pewni są swojej decyzji o zawarciu małżeństwa, niezależnie od sytuacji, nie sposób wykluczyć ewentualnego rozwodu. W tym zakresie ustanowienie rozdzielności majątkowej również posiada pewną zaletę, która niestety w niektórych sytuacja może okazać się również wadą. Otóż, wobec braku majątku wspólnego, w przypadku rozwodu nie ma mowy o przeprowadzaniu żmudnego, trudnego i niejednokrotnie bardzo czasochłonnego oraz kosztownego postępowania o podział majątku wspólnego byłych małżonków – każdy z nich dysponuje bowiem wyłącznie swoim własnym, osobistym majątkiem.
Kiedy nie warto ustanawiać rozdzielności majątkowej?
Opisana powyżej sytuacja rozwodu pomiędzy małżonkami, gdzie wskazaliśmy, że rozdzielność majątkowa małżonków może okazać się korzystna, w innych przypadkach, może okazać się źródłem liczny problemów finansowych dla tego z małżonków, który nie zarobkował, a np. zajmował się wychowaniem dzieci lub domem. W takiej sytuacji posiadanie wspólności majątkowej małżeńskiej dużo lepiej zabezpieczy ww.małżonka na wypadek rozwodu.
Dla wielu marynarzy, którzy ze względu na swoją sytuację prawno-podatkową, zobowiązani są do rozliczania zagranicznych dochodów w Polsce, kluczowe znaczenie ma możliwość wspólnego rozliczenia się wraz z drugim małżonkiem. Rozwiązanie takie jest korzystne przy braku dochodu po stronie drugiego małżonka lub przy niewielkim jego dochodzie, pozwala bowiem na zmniejszenie podatku do zapłaty. Celem wspólnego wypełnienia zeznania podatkowego konieczne jest istnienie wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami przez cały rok podatkowy. Ustanowienie zatem rozdzielności majątkowej uniemożliwia wspólne rozliczenie podatku dochodowego. Jeśli zatem wspólne zeznanie podatkowe jest korzystne dla danej pary małżeńskiej, a zalety rozdzielności w danym przypadku nie przeważają, nie warto ustanawiać rozdzielności majątkowej.
Kolejną sytuacją, w której uznać należy, że pozostawanie w wspólności majątkowej małżeńskiej jest korzystne to sytuacja śmierci jednego ze współmałżonków. Oczywiście taka teza obroni się przy założeniu braku poważniejszych długów spadkowych zmarłego. W takiej sytuacji wspólny majątek małżeński przekształca się we współwłasność ułamkową, w której żyjący współmałżonek ma z mocy prawa 50% udziału. Druga połowa majątku dorobkowego małżonków jest przedmiotem dziedziczenia i z tej właśnie połowy (jeśli nie ma testamentu powołującego do spadku innych spadkobierców) małżonka również dziedziczy.
Inne rodzaje umowy majątkowej małżeńskiej
Również inne, mniej popularne, rodzaje umowy majątkowej małżeńskiej mogą znaleźć swoje zastosowanie w konkretnych sytuacjach rodzin marynarskich.
Rozszerzenie wspólności majątkowej może umożliwić wprowadzenie do wspólności małżeńskiej przedmiotów nabytych przed zawarciem związku małżeńskiego, np. mieszkania. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków, przy zachowaniu opisanych powyżej cech rozdzielności majątkowej, pozwoli zabezpieczyć na wypadek rozwodu tego małżonka, który uzyskuje mniejsze dochody, lub nie uzyskuje ich w ogóle.
Zarząd majątkiem wspólnym małżonków
Analizując kwestie „intercyzy” należy również pamiętać o bardzo ważnym zagadnieniu, które dotyczy zarządu majątkiem wspólnym małżonków, co ma szczególne znaczenie w sytuacji poważnej choroby współmałżonka lub długotrwałego stanu wyłączającego świadomość jednego z małżonków np. w związku z wypadkiem na statku.
Trzeba pamiętać, że małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym. Oznacza to, że małżonkowie w szczególności powinni udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny. Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że zostało to inaczej uregulowane w przepisach.
Uwagi wymaga fakt, iż wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku. Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. Przepis dopuszczają również możliwość dokonywania przez drugiego małżonka niezbędnych bieżących czynności w razie przemijającej przeszkody.
W praktyce rekomenduje się aby małżonkowie dysponowali wzajemnie wystawionym pełnomocnictwami notarialnymi, co znacząco ułatwia działania jednego z małżonków w sytuacjach szczególnych, bowiem przy wielu okazjach wymagana jest zgoda drugiego małżonka do dokonania czynności w zakresie zarządu majątkiem wspólnym, a dotyczy to:
a) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;
b) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
c) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
d) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Podkreślenia wymaga również fakt, iż w przypadku „intercyzy” i choroby jednego z małżonków, która czasowo lub trwale wyłącza świadomość, drugi małżonek nie ma prawa zarządzać majątkiem odrębnym chorego małżonka bez odpowiedniego pełnomocnictwa.
Podsumowanie
Zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, zarówno przed zawarciem związku małżeńskiego, jak i w czasie jego trwania, wymaga dogłębnej analizy sytuacji majątkowej, zarobkowej i prawno-podatkowej każdej ze stron ww. umowy. Dopiero po dokonaniu takiej analizy i rozważeniu wszelkich zalet i wad wybranego rozwiązania w konkretnym przypadku, należy podjąć ewentualne dalsze działania formalne zmierzające do zawarcia „intercyzy”.
Warto również mieć na uwadze, że zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej w trakcie trwania małżeństwa nie prowadzi automatycznie do podziału wspólnego majątku małżeńskiego, który został zakumulowany od zawarcia małżeństwa do daty zawarcia ww.umowy małżeńskiej. Chcąc w takiej sytuacji podzielić majątek wspólny małżonków, małżonkowie będą zmuszeni przeprowadzić jego podział albo w drodze czynności notarialnych (jeżeli w skład majątku dorobkowego małżonków wchodzą nieruchomości) albo (gdy nie ma zgody co do zasad podziału) w drodze postępowania sądowego, co może okazać się stosunkowo kosztowne i czasochłonne.
Radca Prawny Mateusz Romowicz
Współautorką jest aplikant radcowski Anna Niewiadomy
Więcej informacji na stronie kancelaria-gdynia.eu, www.prawo-korporacyjne.pl.
Podobał Ci się post?
